Zasady pobierania i transportu materiału do badań metodami molekularnymi RT PCR
w kierunku SARS-CoV-2
wg Konsultanta Krajowego w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej, Prof. Katarzyna Dzierżanowska-Fangrat oraz zespołu konsultanci wojewódzcy w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej: Tomasz Ozorowski, Krzysztof Burdynowski, Alina Olender, Bonita Durnaś, Gajane Martirosjan, Anetta Bartczak, Marzenna Bartoszewicz, Małgorzata Bulanda, Piotr Wieczorek, Aleksander Deptuła, Joanna Jursa-Kulesza, Jadwiga Ślusarska-Kopala, Ewa Augustynowicz-Kopeć oraz Anna Mól, Beata Kasztelewicz

Pełna aktualizacja 14.04.2020 do pobrania <-

Rodzaje materiałów pobieranych do badania RTPCR w czasie rzeczywistym w kierunku SARS-CoV-2

  • Materiałami zalecanymi do badań są:
    Z górnych dróg oddechowych:
    • wymazy z nosogardzieli
    • wymazy z gardła i błon śluzowych nosa pobierane jednocześnie
  • Z dolnych dróg oddechowych:
    • plwocina: tylko jeżeli pacjent odkrztusza plwocinę w sposób nie indukowany
    • aspiraty tchawicze lub BAL (popłuczyny oskrzelikowo-pęcherzykowe)

UWAGA: Ze względu na znacznie większą czułość badania, jeśli istnieje taka możliwość należy pobierać materiał z dolnych dróg oddechowych (należy przy tym pamiętać, by niepotrzebnie nie zwiększać ryzyka personelu związanego z powstawaniem aerozolu).

Wyposażenie do pobierania materiału w kierunku SARS-CoV-2

  • Czerwone worki na odpady medyczne zakaźne
  • 70% środek alkoholowy do dezynfekcji rąk
  • Środek alkoholowy do dezynfekcji powierzchni
  • Chusteczki nasączone preparatem na bazie alkoholu
  • Zestaw środków ochrony indywidualnej
  • Zestawy do pobierania próbek, szpatułka, marker
  • Opakowania do transportowania próbek do laboratorium

Zestaw środków ochrony indywidualnej

  • Rękawiczki jednorazowego użycia (niejałowe)
  • Fartuch ochronny:
    • podfoliowany lub flizelinowy z zewnętrznym foliowym
  • Maski
    • w przypadku pobierania wymazu z nosogardzieli lub wymazu z nosa i gardła, jeśli są dostępne, należy stosować maski typu FFP2/FFP3. Jeśli ich brak, należy stosować maski chirurgiczne z przyłbicą. Maskę należy założyć dbając o jej odpowiednie ułożenie oraz ścisłe dopasowanie do krzywizny twarzy; gumki lub tasiemki maski nie powinny się krzyżować.
    • w przypadku pobierania aspiratu tchawiczego lub BAL należy stosować maski FFP2/FFP3
  • Przyłbica lub okulary ochronne lub gogle
  • Stosowanie specjalnego obuwia lub ochraniaczy na obuwie nie jest wymagane

Zestawy do pobierania próbek z górnych dróg oddechowych
Zestawy komercyjne

  • zawierają giętką flokowaną wymazówkę z tworzywa sztucznego oraz probówkę z podłożem wirusologicznym Zestawy tzw. „home made” (do wymazów z gardła i nosa)
  • powinny zawierać jałowe flokowane lub standardowe wymazówki wykonane z tworzywa sztucznego z wacikami z dakronu, wiskozy lub sztucznego jedwabiu oraz probówki z jałowym, buforowanym roztworem soli fizjologicznej (w ilości pozwalającej na zanurzenie końcówki wymazówki)

UWAGA: wymazówki z alginianu wapnia są niedopuszczalne

Przygotowanie do pobrania materiału
Osoba pobierająca:

  • Przygotowuje zestaw do pobierania oraz transportu próbki
  • Opisuje opakowanie zasadnicze danymi pacjenta – imieniem, nazwiskiem i nr PESEL
  • Dezynfekuje ręce
  • Zakłada fartuch ochronny
  • Zakłada maskę
  • Zakłada przyłbicę
  • Zakłada rękawiczki ochronne jednorazowego użycia – powinny zachodzić na rękawy fartucha (w przypadku pobrania w domu pacjenta należy założyć 2 pary rękawiczek)

Pobieranie wymazu z gardła i nosa
Wymazy można pobrać dwiema lub jedną wymazówką

  • W przypadku stosowania dwóch wymazówek:
    Pierwszą wymazówką pobierany jest wymaz z gardła, drugą – z obu nozdrzy przednich
    Po pobraniu pierwszą wymazówkę należy włożyć do próbówki z podłożem płynnym wirusologicznym / solą fizjologiczną i złamać wystającą z probówki końcówkę; następnie pobrać materiał drugą wymazówką i włożyć ją do tej samej próbówki, a następnie szczelnie zakręcić probówkę
  • W przypadku stosowania jednej wymazówki:
    Najpierw należy pobrać wymaz z gardła i następnie tą samą wymazówką po kolei z obu nozdrzy przednich.
    Po pobraniu wymazówkę należy włożyć do próbówki z podłożem płynnym wirusologicznym/ solą fizjologiczną i złamać wystającą końcówkę, a następnie szczelnie zakręcić probówkę

Uwaga: należy zwrócić uwagę na bezpieczne ułamanie końcówki wymazówki

Zlecenie na badanie
Do każdej próbki należy dołączyć prawidłowo wypełnione zlecenie na badanie, które oprócz danych pacjenta (w tym adres i telefon kontaktowy) powinno zawierać dane jednostki kierującej, lekarza zlecającego i osoby pobierającej materiał oraz datę i godzinę pobrania. Papierowe skierowania na badania należy umieścić w oddzielnej kopercie i dostarczyć do laboratorium wraz z pojemnikiem transportowym. Jeśli jest to możliwe, wskazane jest przesłanie zlecenia w formie elektronicznej.

Transport materiału do laboratorium
W czasie transportu pobranych próbek do laboratorium (tak jak w przypadku innych materiałów potencjalnie zakaźnych) obowiązuje zasada potrójnego opakowania

  • opakowanie pierwsze – zasadnicze stanowią wymazówki z pobranym materiałem umieszczone w zakręcanej probówce lub zakręcane pojemniki zawierające materiał z dolnych dróg oddechowych. Zaleca się dodatkowo umieszczanie pierwszego opakowania w zamykanym woreczku foliowym, tak, aby w przypadku jego złego zakręcenia nie doszło do kontaminacji innych próbek znajdujących się w opakowaniu wtórnym
  • opakowanie drugie – wtórne to zakręcany plastikowy pojemnik najlepiej ze znakiem BIOHAZARD lub inne zakręcane/ szczelnie zamykane plastikowe opakowanie (np. probówka typu falcon) z naklejką biohazard (uwaga: nie stosować opakowań na odpady medyczne, by nie narażać personelu na ryzyko zranienia przy otwieraniu)
  • opakowanie trzecie – zewnętrzne stanowi skrzynka transportowa (np. kartonowe pudełko), oznaczona piktogramem BIOHAZARD.
    Opakowanie zewnętrzne można dodatkowo umieścić w termotorbie.
    Zarówno opakowanie wtórne jak i zewnętrzne (trzecie) należy traktować jako jednorazowe.

Transport materiału do laboratorium
• Materiał powinien zostać niezwłocznie dostarczony do laboratorium,
• Jeśli istnieje konieczność przechowywania lub transportu materiału, należy przestrzegać n/w warunków przechowywania i transportu:
rodzaj materiału zalecana temperatura przechowywania/ transportu wymaz z nosogardła lub wymaz z nosa i gardła (medium transportowe – VTM*)
≤5 dni 2-8 ℃; jeżeli >5 dni -70 ℃ (suchy lód)
wymaz z nosogardła lub wymaz z nosa i gardła („home-made”)
≤2 dni 2-8 ℃; jeżeli >2 dni -70 ℃ (suchy lód)
BAL, aspirat z tchawicy, plwocina (nieindukowana)
≤2 dni 2-8 ℃; jeżeli >2 dni -70 ℃ (suchy lód)

* viral transport medium
UWAGA: NIZP-PZH dopuszcza warunkowo przechowywanie i transport próbek przeznaczonych do weryfikacji wyników w temp. -20°C do 14 dni.