Zalecenia ECDC dotyczące zakładania i zdejmowania środków ochrony indywidualnej w czasie opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 (COVID-19)
(European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020)(Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii)
Skrót dokumentu zamieszczono poniżej.
cały dokument w wersji polskiej
cały dokument w wersji oryginalnej
Dokument został opracowany w celu wsparcia merytorycznego personelu zajmującego się pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19).
Głównymi celami dokumentu są:
- przedstawienie minimalnego zestawu środków ochrony indywidualnej (ŚOI) niezbędnych do bezpiecznego sprawowania opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19).
- uświadomienie personelu medycznego o krytycznych aspektach procedury zakładania i zdejmowania ŚOI,
- podniesienie bezpieczeństwa i zminimalizowanie ryzyka wśród personelu medycznego opiekującego się pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19).
Treść opiera się na aktualnych (luty 2020) informacjach na temat choroby COVID-19 oraz ogólnych zasad stosowania ŚOI. W przypadku pojawienia się nowych informacji ECDC dokona aktualizacji wytycznych. Niniejsze wytyczne przeznaczone są dla personelu medycznego oraz służb sanitarno-epidemiologicznych działających na terenie EU/EEA oraz Wielkiej Brytanii (…).
Zestaw Środków Ochrony Indywidualnej
Jest on wystarczający do skutecznej ochrony przed zakażeniem drogą kontaktu bezpośredniego, kropelkową oraz powietrzną.
- Półmaska FFP2 lub FFP3 (z zastawką lub bez)*
- Ochrona oczu
- Gogle/okulary ochronne lub przyłbica
- Ochrona ciała
- Wodoodporny fartuch z długim rękawem (np. chirurgiczny)
- Ochrona rąk
- Rękawiczki
*W przypadku braku półmasek FFP2/FFP3 zaleca się stosowanie zwykłych maseczek chirurgicznych. W takim wypadku należy na bieżąco oceniać ryzyko i adekwatność ŚOI w kontekście konkretnych pacjentów.
Ochrona dróg oddechowych
Maseczki chronią noszącego przez potencjalnym zakażeniem drogą kropelkową i powietrzną. Rożne modele mogą wykazywać zmienny stopień dopasowania do twarzy noszącego – dlatego też wymagają indywidualnego dopasowania. ECDC sugeruje stosowanie półmasek klasy FFP2 lub FFP3 podczas opieki nad pacjentem podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem. Podczas procedur generujących aerozol (np. indukcja i pobieranie plwociny, intubacja) zaleca się stosowanie półmasek klasy FFP3. Maseczki chirurgiczne chronią głównie przed wydychanymi kropelkami [5]. Ich użycie zalecane jest w przypadku niedoboru półmasek. Maseczki chirurgiczne nie wymagają indywidualnego dopasowywania.
Ochrona oczu
W celu ochrony śluzówki oka przed ekspozycją na cząsteczki wirusa zaleca się stosowanie gogli/okularów ochronnych lub przyłbic (Rycina 2). Ważne: ŚOI stosowane w ochronie oczu powinny być dopasowane do twarzy użytkownika i być kompatybilne ze stosowaną półmaską/maseczką chirurgiczną.
Ochrona ciała
Celem ochrony ciała przed skażeniem zaleca się stosowanie wodoodpornych fartuchów z długim rękawem. Nie muszą one być sterylne jeżeli nie wymagają tego warunki konkretnej procedury (np. zakładanie wkłucia centralnego, zabiegi chirurgiczne). W przypadku braku wodoodpornych fartuchów można korzystać z jednorazowych fartuchów foliowych zakładanych na ubiór roboczy.
Ochrona rąk
Do ochrony rąk przed skażeniem wystarczające jest używanie standardowych rękawiczek. Bardziej szczegółowe informacje odnośnie ŚOI w kontekście opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19) znajdują się (po angielsku) pod adresem: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/novel-coronavirus-personal-protective- equipmentneeds-
healthcare-settings.pdf [6].
Większość środków dostępna jest w różnych rozmiarach. Ważnym jest by pamiętać, że odpowiednie dopasowanie środków do użytkownika jest konieczne do uzyskania pełnej ochrony. Nieodpowiednio dopasowane środki nie zapewniają pełnej ochrony użytkownika. Istnieją różne sposoby zakładania i zdejmowania ŚOI. ECDC zaleca stosowanie poniższej procedury w celu zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa personelowi.
Zakładanie ŚOI
Przed założeniem ŚOI w celu opieki nad pacjentem z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19) należy zastosować procedurę higienicznego mycia rąk i dezynfekcji rąk środkiem na bazie alkoholu, zgodnie z zaleceniami producenta oraz międzynarodowymi wytycznymi [7]. Jest to bardzo ważny etap, którego nie należy pomijać. Zakładanie ŚOI należy rozpocząć od fartucha. Istnieją różne typy fartuchów (jedno- i wielorazowe). Poniższe instrukcje dotyczą stosowanie fartucha wielorazowego użytku z długim rękawem. W przypadku fartucha zapinanego/wiązanego z tyłu należy skorzystać z asysty osoby trzeciej. Po założeniu fartucha, należy założyć odpowiednią półmaskę. ECDC zaleca korzystanie z półmasek typu FFP2 lub FFP3 podczas wszystkich badań, procedur i zabiegów dotyczących pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19). Po założeniu półmaski należy sprawdzić jej dopasowanie zgodnie z zaleceniami producenta. Istnieją różne metody sprawdzania dopasowania ŚOI – zostały one opisane w osobnym dokumencie dostępnym pod adresem: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/media/en/publications/Publications/safe-use-of-ppe.pdf [5].
Należy dopasować metalową listewkę tak by półmaska ścisle przylegała do nosa oraz zaciągnąć paski tak by uzyskać stabilne i komfortowe dopasowanie półmaski. Jeżeli pojawiają się problem z odpowiednim dopasowaniem maseczki można spróbować skrzyżowania pasków (choć może być to sprzeczne z zaleceniami producenta). Przy braku dostępności półmasek dopuszcza się stosowanie zwykłych maseczek chirurgicznych. Podczas zakładania takiej maseczki należy zadbać o jej odpowiednie ułożenie na twarzy oraz ścisłe dopasowanie do krzywizny twarzy za pomocą wbudowanej metalowej listewki. Po założeniu i dopasowaniu półmaski/maseczki należy założyć okulary/gogle ochronne lub przyłbice. Należy założyć je na paski półmaski/maseczki i upewnić się, ze jest ona stabilnie i komfortowo zamocowana. W przypadku okularów/gogli ochronnych z zausznikami, należy się upewnić, że zostały one prawidłowo założone i są w odpowiednim rozmiarze. Po założeniu ochrony na oczy należy założyć rękawiczki. Przy zakładaniu rękawiczek należy pamiętać, że powinny one nachodzić na rękaw fartucha. Dla osób uczulonych na lateks należy udostępnić rękawiczki z innego materiału (np. winylowe lub nitrylowe).
Zdejmowanie ŚOI
Prawidłowe założenie ŚOI zapewnia dostateczną ochronę przed skażeniem. Po kontakcie z pacjentem należy je ściągnąć. Jest to równie ważna procedura, która musi być przeprowadzana uważnie w celu uniknięcia przypadkowego skażenia. W pierwszej kolejności należy ściągnąć rękawiczki, będące potencjalnie najbardziej skażonym elementem ŚOI. Przed ściągnięciem rękawiczek można rozważyć ich dezynfekcje za pomocą opartego na alkoholu środka do dezynfekcji rąk. Procedura ściągania rękawiczek składa się z ośmiu kroków.
Krok 1. Pierwszą rękawiczkę należy chwycić (za pomocą drugiej ręki) pomiędzy nadgarstkiem a dłonią.
Kroki 2 i 3. Pociągnąć rękawiczkę od siebie tak by wywinęła się na drugą stronę i objęła palce (3).
Krok 4. Za pomocą ręki z zdjętą rękawiczką należy teraz chwycić drugą rękawiczkę pomiędzy dłonią a nadgarstkiem, analogicznie jak w pierwszym kroku.
Kroki 5 i 6. Następnie należy pociągnąć drugą rękawiczkę od siebie, tak by wywinęła się na drugą stronę i objęła palce.
Krok 7. W tym momencie obydwie rękawiczki powinny być do połowy zdjęte. Należy zdjąć pierwszą rękawiczkę całkowicie, łapiąc za jej wewnętrzną część i ściągając z palców. Następnie, ręką bez rękawiczki należy złapać za wewnętrzną część pozostałej rękawiczki.
Krok 8. Rękawiczki należy wyrzucić do worka z materiałem zakaźnym (czerwony worek).
Po ściągnięciu rękawiczek należy zdezynfekować ręce za pomocą środka na bazie alkoholu i założyć czystą parę rękawiczek by móc bezpiecznie kontynuować procedurę zdejmowania ŚOI. Po założeniu świeżej pary rękawiczek należy ściągnąć fartuch. W przypadku korzystanie z fartucha zapinanego z tyłu (tak jak w tym przykładzie) należy skorzystać z pomocy asysty w celu jego rozpięcia. Osoba asystujące powinna mieć ubraną maseczkę chirurgiczną oraz rękawiczki. Po ściągnięciu rękawiczek powinna ona zdezynfekować ręce z użyciem środka na bazie alkoholu. Następnie należy ściągnąć fartuch ochronny łapiąc go z tyłu i ciągnąc od siebie wywijając go na lewą stronę, tak by jego skażona część zawinęła się do środka. Fartuchy jednorazowe należy wyrzucić. Fartuchy wielokrotnego użytku powinny zostać przekazane do dezynfekcji. Po ściągnięciu fartucha należy ściągnąć gogle. Następnie należy je wyrzucić – jeżeli są one jednorazowego użytku lub przekazać do dezynfekcji. Ściąganie gogli z paskiem elastycznym należy rozpocząć od umieszczenia palca pod paskiem a następnie postępować zgodnie z poniższą instrukcją. Należy unikać kontaktu z przednią częścią gogli, jako potencjalnie skażoną. Po goglach należy ściągnąć półmaskę. Jej zdejmowanie należy rozpocząć od umieszczenia kciuka pod paskiem. Półmaska (lub maseczka) powinna być wyrzucona natychmiast po jej ściągnięciu. Ważnym jest by unikać kontaktu z samą maseczką i podczas zdejmowania dotykać jedynie jej pasków. Następnie należy ściągnąć i wyrzucić rękawiczki używane w procedurze zdejmowania ŚOI. Przed ściągnięciem rękawiczek można rozważyć ich dezynfekcje za pomocą opartego na alkoholu środka do dezynfekcji rąk. Rękawiczki należy ściągać zgodnie z procedurą przedstawioną na Rycinie 8. Po ściągnięciu rękawiczek należy zdezynfekować ręce.
Autorzy (Eksperci ECDC) (w kolejności alfabetycznej): Cornelia Adlhoch, Orlando Cenciarelli, Scott Chiossi, Mikolaj Handzlik, Michael Ndirangu, Daniel Palm, Pasi Penttinen, Carl Suetens. Tłumaczenie na polski: Szymon Zdanowski
Piśmiennictwo
- World Health Organization (WHO). Coronavirus disease 2019 (COVID-19). Situation report – 29 2020
[updated 19 February 2020; cited 2020 25 February]. Geneva: WHO; 2020. Available from: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200219-sitrep-30-covid-
19.pdf?sfvrsn=6e50645_2. - European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). COVID-19 2020 [internet, cited 2020 24
February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/en/novel-coronaviruschina. - World Health Organization (WHO). Coronavirus disease (COVID-19) outbreak 2020 [cited 2020 24
February]. Geneva: WHO; 2020. Available from: https://www.who.int/emergencies/diseases/novelcoronavirus-
2019. - European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Outbreak of severe acute respiratory
syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update 2020
[cited 2020 24 February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/SARS-CoV-2-risk-assessment-14-february-
2020.pdf.pdf. - European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Safe use of personal protective equipment in
the treatment of infectious diseases of high consequence 2014 [cited 2020 25 February]. Stockholm: ECDC;
2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/media/en/publications/Publications/safeuse-
of-ppe.pdf. - European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Personal protective equipment (PPE) needs in
healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed novel coronavirus (2019-nCoV)
2020 [cited 2020 25 February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/novel-coronavirus-personal-protectiveequipment-
needs-healthcare-settings.pdf. - World Health Organization (WHO). WHO Guidelines on hand hygiene in health care 2009 [cited 2020 25 February]. Geneva: WHO; 2009. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44102/9789241597906_eng.pdf